Jak prowadzimy konsultacje?
Obrazek
Konsultacje społeczne służą tworzeniu lepszego prawa, jeśli są prowadzone według zasad akceptowanych przez uczestniczących w nich obywateli oraz przedstawicieli administracji rządowej. Dlatego w MAC wprowadziliśmy zasady konsultacji, które pomogą nam korzystać z wiedzy i zaangażowania obywateli w pracach nad naszymi projektami. Zasady te są sformalizowane w Zarządzeniu Ministra i opierają się na wypracowanym z partnerami społecznymi Kodeksie Konsultacji i Siedmiu Zasadach Konsultacji.
Te siedem zasad to dobra wiara, powszechność, przejrzystość, responsywność, koordynacja, przewidywalność i poszanowanie interesu ogólnego. Siedem Zasad Konsultacji to część Kodeksu Konsultacji opracowanego przez ekspertów społecznych i przedstawicieli administracji podczas warsztatu Kongresu Wolności w Internecie, który prostym językiem opisuje najważniejsze reguły konsultacji i praktyczne wskazówki do ich stosowania.
Siedem Zasad Konsultacji zostało zarekomendowane w programie „Lepsze regulacje 2015” jako dokument zalecany do stosowania w Ministerstwach do czasu wypracowania w administracji jednolitych Wytycznych do Oceny Skutków Regulacji (OSR) i Zasad konsultacji przeprowadzanych podczas przygotowywania dokumentów rządowych (wtedy Siedem Zasad zostanie zintegrowane z jednolitym dokumentem).
W MAC od momentu powstania ministerstwa pracujemy nad poprawą jakości konsultacji, a w lutym 2013 roku Minister Michał Boni podpisał wewnętrzne zarządzenie, które przekłada główne zasady Kodeksu konsultacji na formalnie obowiązujące. Chcemy, aby projekty przygotowywane przez MAC były szeroko konsultowane społecznie na jak najwcześniejszym etapie prac.
Zgodnie z Kodeksem: „Celem konsultacji jest poprawa jakości decyzji i legislacji. Wysłuchanie racji różnych stron pozwala wcześnie wychwycić błędy i stworzyć bardziej wyważone rozwiązania. Decyzje mogą wtedy uwzględniać zróżnicowane potrzeby obywateli, grup, środowisk i instytucji społeczeństwa obywatelskiego. Konsultacje służą artykulacji i wymianie poglądów, a nie prowadzeniu sporów.”
By konsultacje służyły tym celom, powinny odbywać się według siedmiu zasad konsultacji.
Jakie więc mają być konsultacje w MAC?
1. Otwarte konsultacje on-line jako standard – odchodzimy od konsultowania dokumentów tylko z wybranymi interesariuszami. Dokumenty powinny być dostępne w internecie dla każdego zainteresowanego, tak, by każdy mógł zabrać głos.
Sama dostępność w internecie nie zapewnia jednak, że o konsultacjach dowiedzą się podmioty szczególnie danym aktem prawnym zainteresowane, dlatego komórka merytoryczna odpowiedzialna za dokument przygotowuje listę interesariuszy, do których jest kierowany dokument do konsultacji.
Dodatkowo szczególnie w przypadku aktów prawnych o dużym znaczeniu dla obywateli, zaleca się korzystanie z dostępnych portali służących prowadzaniu konsultacji oraz podejmowanie aktywnych działań, by informować i zachęcać do udziału w konsultacjach.
2. Minimalne terminy – co do zasady czas zbierania opinii obywateli to co najmniej 21 dni – tak, by obywatele mieli czas, by zaznajomić się z konsultowanymi dokumentami. W sytuacjach, gdzie dłuższy termin wydaje się wskazany ze względu na wagę dokumentu, zaleca się stosowanie terminów dłuższych niż 21 dni.
Mając jednak na uwadze przypadki wyjątkowo pilne, a także techniczne lub rutynowe akty prawne, które nie mają wpływu na obywatela, przewidziano również wyjątkowy, skrócony tryb konsultacji, podczas którego dokument jest konsultowany nie mniej niż 7 dni. Może on być też konieczny do stosowania w szczególnych przypadkach, kiedy zachowanie pełnego trybu konsultacji nie jest możliwe ze względu na narzucone ustawowo terminy konsultowania dokumentów rządowych.
W absolutnie wyjątkowych, uzasadnionych przypadkach można decyzją członka kierownictwa odstąpić od konsultacji – Minister jest wtedy zobowiązany dokument opublikować i uzasadnić decyzję. Także wtedy zapewnione jest minimum przejrzystości, gdyż dokument jest opublikowany, a brak przeprowadzonych konsultacji uzasadniony.
3. Jasna, dwustronna komunikacja oraz zrozumiały język – Celem zarządzenia jest też nadanie większej wagi jasnej i zrozumiałej komunikacji z obywatelami. Język urzędowy jest często fachowy, skomplikowany i niezrozumiały dla obywateli. Dlatego zarządzenie wprowadza zasadę tworzenia streszczenia napisanego w zrozumiałym języku i wskazującego na główne problemy, a także zobowiązuje do jasnej, merytorycznej odpowiedzi na uwagi, co nie wyklucza, by odpowiedź ta była zbiorcza.
4. Projekty konsultujemy już na etapie założeń do nowej ustawy – czyli zanim powstanie projekt ustawy z konkretnymi rozwiązaniami prawnymi. Konsultacje projektu założeń służą zebraniu uwag i stanowisk od możliwie najszerszej grupy osób. Wysłuchanie racji różnych stron pozwala lepiej dyskutować o kierunkach zmian i już na tym etapie wychwycić błędy w projekcie i stworzyć bardziej wyważone rozwiązania.
Na podstawie uwag zebranych podczas konsultacji założeń powstaje bardziej szczegółowy projekt nowej ustawy, który jest ponownie konsultowany społecznie. Dopiero wtedy może trafić na Radę Ministrów, a następnie do parlamentu.
Wdrożeniem siedmiu zasad są zainteresowane są także inne ministerstwa, więc mamy nadzieję, że ich stosowanie stanie się wkrótce powszechną praktyką w administracji publicznej. Mamy nadzieję, że zachęci to wszystkich obywateli i grupy do dzielenia się swoją wiedzą przy tworzeniu nowych projektów legislacyjnych.
